Στη «Βικιπαίδεια» διαβάζω πως «Επιτρέπεται χωρίς άδεια του δημιουργού η αναπαραγωγή σύντομων αποσπασμάτων, με σκοπό την υποστήριξη της γνώμης αυτού που αναπαράγει το απόσπασμα ή την κριτική της γνώμης του αρχικού δημιουργού και μόνο στο βαθμό που η αναπαραγωγή δικαιολογείται από το σκοπό αυτόν(...) Ο νόμος ορίζει ότι η παράθεση του αποσπάσματος πρέπει να συνοδεύεται από την ένδειξη της πηγής». Αυτά δεν έχουν καθολική ισχύ στην εκπαίδευση.

Σε προηγούμενα κείμενά μας αναδείξαμεπτυχές του φαινόμενου της λογοκλοπής στη συγγραφή βιβλίων. Δεν είναι, βέβαια, κάτι νέο. Γραφή και λογοκλοπή, ιστορικά, πάνε χέρι-χέρι. Ακούγονται πολλές ιστορίες, όπως π.χ. η περίπτωση του Σαίξπηρ που «έκλεβε» απ τον Πλούταρχο. Κύπριος διεκδίκησε την πατρότηταιδέας τουμε την οποία ο UmbertoΕcοέγραψε «Το όνομα του ρόδου». Ο Eco έχει μιλήσει για «έντιμη» και «έξυπνη» αντιγραφή. Διαβάζω ότι ο γνωστός διανοούμενος, Χάρολντ Μπλουμ, μιλάει για «εμπνευσμένη λογοκλοπή»που τη βρίσκει στην «καρδιά» της λογοτεχνίας. Ο ίδιος δεν αποκλείει να έχει αντιγράψει. Για τις αθλιότητες των πανεπιστημιακών, βέβαια, επιφυλάσσει πολύ σκληρά λόγια. Διαβάζω για τη φανταστική ιστορία ενός «κλεπτομανή μεταφραστή»-όχι κλέφτη- που μετά την αποφυλάκισή του για σειρά κλοπών, αναλαμβάνει, με τη μεσολάβηση φίλων σε εκδότη, τη μετάφραση ενός μυθιστορήματος. Ο εκδότης δεν του έδωσε «δεκάρα τσακιστή» για τη μετάφραση που έκανε γιατί είχε αλλοιώσει το πρωτότυπο, καθώς είχε αφαιρέσει («κλέψει») από τη διήγησή του περιγραφές για πράγματα αξίας (πολυελαίους, χαλιά, διαμάντια, κ.α.) ή και ευτελή ψιλοπράγματα (π.χ. οδοντόβουρτσες) και τα είχε αποθηκεύσει στο «βασίλειο της φαντασίας» του!

Οιπεριπτώσεις αντιγραφών δεν είναι σπάνιες . Εκδηλώνονται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Μόνο σε ένα ελληνικό πανεπιστημιακό τμήμα,κατά τα τρία τελευταία χρόνια, έχουν αναφερθεί τρία κρούσματα! Έχω δεχτεί αρκετά μηνύματα από φοιτητές. Μεταπτυχιακός φοιτητήςμου γράφει:«Έχω ανακαλύψει και εγώ πολλά σχετικά με λογοκλοπή(…)άρθρα τα οποία μας προωθούνται από τον καθηγητή στα ελληνικά, τα βρίσκω κατά την βιβλιογραφική μου αναζήτηση (σε) κάποιο άρθρο ξένο που τελικά αποδεικνύεται να είναι αυτό από το οποίο το ελληνικό έχει πάρει ολόκληρα κομμάτια(…).Μιλώ για άρθρα που κάτω από τον τίτλο τους έχουν το όνομα μελών ΔΕΠ ή ΣΕΠ ή των συνεργατών τους. Επίσης θα ήθελα να σας ενημερώσω ότι εμάς τους μεταπτυχιακούς φοιτητές τους, μας κάνουν ολόκληρο κήρυγμα για την λογοκλοπή και μάλιστα μας προειδοποιούν σχετικά με τις εργασίες μας ότι κάθε φορά εξετάζονται από ειδικό πρόγραμμα για λογοκλοπή!!!»

Η αντιγραφή στα πανεπιστήμια έχει δύο ομάδες αναφοράς:φοιτητές και διδάσκοντες. Για τους φοιτητές υπάρχουν ειδικοί κανονισμοί για τις εργασίες και τις διατριβές. Για τους διδάσκοντες, οι κανονισμοί εντάσσουν το θέμα στο λεγόμενο «ακαδημαϊκό ήθος» και το αντιμετωπίζουν με αρχές ακαδημαϊκής δεοντολογίας. Πολλές περιπτώσεις έχουν οδηγηθεί στο πειθαρχικό συμβούλιο. Μάλλον, επικρατεί μια ιδιότυπη ανοχή, προστασία, αλληλεγγύη και επιείκεια, παρά τις σαφείς δεσμεύσεις που απορρέουν από τον κώδικα«προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων». Συχνά, εκδηλώνονται ιδιότυπες μορφές «συναδελφικής αλληλεγγύης» («δεν ξέρω», «δε διάβασα») και στάσεις επιφυλακτικότητας («μπορεί… ίσως»). Όσο δεν παρεμβαίνουν οι εκδοτικοί οίκοι ή οι συγγραφείς, οι υποθέσεις, συνήθως, ξεχνιούνται!



Εκτός από το πανεπιστήμιο, ηαντιγραφή ως οικειοποίηση της εργασίας, των απόψεων ή της κρίσης άλλων, έχει ενδημικό χαρακτήρα και στις άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης (δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο). Η κυριαρχία της απομνημόνευσης τόσο στις λεγόμενες προφορικές εξετάσεις και στις καθημερινές ανταλλαγές όσο και στις γραπτές εξετάσεις, είναι μια πολύ έγκυρη και αξιόπιστη ένδειξη για τη θεμελίωση του συγκεκριμένου ισχυρισμού.

Θα λέγαμε ότι η όλη τεχνολογία των επιτηρήσεων στις εξετάσεις καταλήγει να είναι επιτήρηση για επιβράβευση της μνημονικής αντιγραφής. Δεν έχω συναντήσει μαθητή ή φοιτητή που στις εξετάσεις να αναφέρει την πηγή από την οποίααντιγράφει τους ισχυρισμούς του. Αμφιβάλλω εάν γνωρίζουν τα ονόματα των συγγραφέων τωνβιβλίων που μελετούν. Τα βιβλία ταυτίζονται με τα γνωστικά αντικείμενα και ως τέτοια αναφέρονται. Τα βιβλία δεν έχουν συγγραφείς. Αλλά και οι ίδιοι οι συγγραφείς των σχολικών βιβλίων, όταν κάνουν παιδαγωγική «μεταποίηση» επιστημονικών γνώσεων σε σχολικές, προσφεύγουν σε διάφορες τεχνικές ανοικτές στο ενδεχόμενο αντιγραφής.

Όλοι μας έχουμε μικρή ή μεγάλη εμπειρία από τη σημασία που δίνει το σχολείο και το πανεπιστήμιο στην αντιμετώπιση της αντιγραφής. Όλοι μας έχουμε μνήμες απόαπίθανες ιστορίες και επινοήσεις αντιγραφής στις σχολικές εργασίες και κυρίως στις εξετάσεις. Οι κυρώσεις που προβλέπονται είναι πολύ βαριές: μονογραφή του γραπτού και μηδενισμός, αποβολή από την εξέταση, χαρακτηρισμός της διαγωγής, κ. α.. Ωστόσο, με τις εξετάσεις και τη βαθμολόγηση των γραπτών, επιβραβεύεται με άριστα η μνημονική αντιγραφή συναφών αποσπασμάτων από τις σχετικές σελίδες του βιβλίου. Είναι ενδιαφέρον ότιακόμη και στις προφορικές εξετάσεις γίνεται, συνήθως, η υπενθύμιση «κλείσε το βιβλίο… όχι από μέσα»(: μπορείς να αντιγράψεις, αλλά απέξω).

Θα λέγαμε ότι έχουμενα κάνουμε, σε τελευταία ανάλυση, με μια εκπαίδευση παπαγάλων που απαγορεύει την αντιγραφή και τα «σκονάκια» αλλά την ίδια στιγμή με συστηματικό τρόπο επιβραβεύει τη μνημονική αντιγραφή και διδάσκει μαθήματανόμιμης κλοπής της πνευματικής ιδιοκτησίας άλλων. Έτσι, ετοιμάζει και αντιγραφείς και πολίτες που επιβραβεύονται για την άκριτη αποδοχή απόψεων, χωρίς να χρειάζεται να σκέφτονται, να συνθέτουν και να δημιουργούν.

Φαίνεται πως η τεχνολογία του copy-paste προσφέρεται για αποτελεσματικότερες, έξυπνες και εμπνευσμένες μορφές αντιγραφής. Γι αυτό και έχουν επινοηθεί και προγράμματα ανίχνευσης αντιγραφών και αντιγραφέων. Η μνημονική αποστήθιση, καθώςεπιτηρείται και επιβραβεύεται στην εκπαίδευση,για πολλά χρόνια (περίπουδεκαέξι) υποθάλπει την αντιγραφή και την κλεπτομανία. Όταν κάποιος γράφει υπό επιτήρηση, δύσκολα αντιγράφει. Δε σημαίνει ότι δεν προσπαθεί. Καθώς δεν επιτρέπεται πρόσβαση σε πηγές μπορεί να «κλέβει μνημονικά». Μόλις βγει από τη ζώνη και το καθεστώς επιτήρησης,μπορεί να αντιγράφει προσφεύγοντας σε βιβλία και άλλες πηγές, χωρίς να καταπονεί τη μνήμη και τη σκέψη του. Υποθέτει πως, όταν και αν τον ανακαλύψουν, μπορεί και να τη γλυτώσει… Λέτε, οι διακηρύξεις -που δεν είναι δα και πρωτόφαντες-μετα νέα σχολικά προγράμματα, περί κριτικής σκέψης, να πιάσουν τόπο;

Αρθρογράφος: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΥΡΟΓΙΩΡΓΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

alfavita.gr